زنگزور؛ از ساده‌سازی بی‌موقع پزشکیان تا هشدار‌های جدی کارشناسان | چرا ایران باید استراتژی کریدوری خود را فوراً بازنگری کند؟

رویداد۲۴| توافق راهبردی کریدور زنگزور، یکی از تحولات مهم ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی است که با میانجی‌گری آمریکا و حضور سران ارمنستان و آذربایجان امضا شده است. این کریدور، آذربایجان را از طریق ارمنستان به نخجوان و نهایتاً به ترکیه متصل می‌کند و به طور مستقیم آسیا و اروپا را از مسیر‌های جایگزین به هم مرتبط می‌سازد. این تحول نه تنها در عرصه ترانزیت کالا، بلکه در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی، منطقه را به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد.

ایران در حاشیه بازی کریدور‌ها

روزنامه خراسان در شماره امروز خود با رویکردی تحلیلی تاکید می‌کند که ایران در این رقابت راهبردی به دلیل تعلل در توسعه و به‌روزرسانی کریدور‌های داخلی، به ویژه عدم نهایی‌سازی پروژه‌های مهمی مانند کریدور شمال-جنوب و عدم بهره‌برداری کامل از بندر استراتژیک چابهار، از گردونه بازی اصلی قدرت‌های منطقه‌ای عقب افتاده است. این عقب‌ماندگی، به معنای از دست رفتن نقش کلیدی ترانزیتی و اقتصادی ایران در مسیر‌های بزرگ بین‌المللی است که می‌تواند به کاهش درآمد‌های ناشی از ترانزیت، کاهش نفوذ ژئوپلیتیک و تشدید فشار‌های تحریمی منجر شود.

کارشناسان در گزارش خراسان بر ضرورت اتخاذ چهار سیاست کلیدی تأکید کرده‌اند: توسعه مسیر‌های جایگزین گاز و نفت، مستقل‌سازی کریدور شمال-جنوب از مسیر آذربایجان، و ایجاد هاب‌های منطقه‌ای مانند هاب غذایی با همکاری روسیه. به باور آنها در صورت اجرای این استراتژی‌ها از اثرات منفی کریدور زنگزور کاسته شده و جایگاه ایران در رقابت منطقه‌ای تقویت خواهد شد.

پیامد‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی

گفتنی است، کریدور زنگزور به طور خاص منافعی کلان برای آمریکا و ترکیه به همراه دارد که با تقویت ارتباطات ترانزیتی و اقتصادی خود، سهم قابل توجهی از تجارت و انرژی منطقه را در اختیار می‌گیرند. از سوی دیگر روسیه و چین با چالش‌هایی جدی در حفظ موازنه قدرت و بازار‌های اقتصادی رو‌به‌رو هستند. در این معادله، جایگاه ایران به‌شدت تضعیف می‌شود؛ چراکه مسیر‌های تازه ایجاد شده، ایران را از یکی از حلقه‌های اصلی ترانزیتی منطقه حذف کرده‌اند.

موضع‌گیری عجیب پزشکیان و واکنش‌ها

موضوع کریدور زنگزور که نامش را مسیر ترامپ گذاشته‌اند در روز‌های اخیر انتقادات بسیاری را به سوی مسئولان و مشخصا دولت روانه کرده است. در این میان، مسعود پزشکیان در اظهاراتی که برخی تحلیلگران آن را ساده‌انگارانه خوانده‌اند، مسئله زنگزور را بیشتر به موضوع شرکت‌های خارجی فعال در این مسیر، محدود و تاکید کرده که مطالبات ایران در توافقات رعایت شده است. پزشکیان بحث زنگزور را «مسئله‌ای بزرگ‌نمایی شده» توصیف و تاکیدکرده که خطوط قرمز ایران مانند حفظ تمامیت ارضی و باز بودن مسیر‌های ترانزیتی رعایت شده‌اند.

اما نظر کارشناسان با معتقدند آقای رئیس جمهور کاملا متفاوت است و تاکید دارند که این ساده‌سازی نمی‌تواند عمق چالش‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی کریدور زنگزور را کاهش دهد.

در واقع ایران برای حفظ جایگاه راهبردی خود در منطقه نیازمند رویکردی هوشمندانه‌تر و فعالانه‌تر است. سکوت یا کمرنگ کردن اهمیت این کریدور می‌تواند پیام‌های اشتباهی به بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مخابره کند و فرصت‌های استراتژیک کشور را به مخاطره اندازد.

عقب ماندن این از تحولات قفقاز

توافق کریدور زنگزور، نمادی از تحولات سریع و پیچیده قدرت در قفقاز جنوبی است که ایران در آن با چالش جدی عقب‌ماندگی مواجه شده است. این موضوع لزوم بازنگری فوری در سیاست‌های کریدوری، توسعه زیرساخت‌ها، تقویت دیپلماسی اقتصادی و اتخاذ رویکردی چندجانبه را بیش از پیش ضروری می‌سازد.

اگر ایران بخواهد نقش مؤثری در آینده ژئوپلیتیک و اقتصادی منطقه ایفا کند، باید هرچه سریع‌تر از سیاست‌های انفعالی و فرصت‌سوزی فاصله گرفته و به سمت برنامه‌ریزی استراتژیک، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های ترانزیتی حرکت کند.